استفاده از پسابها برای آبیاری باغات و فضای سبز

محدودیت آب قابل استفاده که در سال‌های گذشته در نواحی خشک مشاهده شده است محققان را مجبور به بررسی کردن منابع دیگر آب برای آبیاری نموده است. تجربه‌های زیادی در زمینه استفاده از فاضلاب در آبیاری وجود دارد. در مکزیک ۲۵۰۰۰۰ هکتار زمین با فاضلاب، آبیاری می‌شوند. در پاکستان برای سالهای متمادی ست که از فاضلاب خانگی در آبیاری استفاده می‌شود. همچنین برای دهه‌ها و حتی قرن‌هاست که پسامند در بعضی کشور‌ها نظیر مکزیک، ویتنام و چین در کشاورزی استفاده می‌شود. کشورهای دیگر آسیایی مانند هند، پاکستان و اسرائیل نیز توجه زیادی به آبیاری با فاضلاب نشان می‌دهند. اسرائیل یکی از کشورهای پیشتاز در زمینه استفاده از فاضلاب است و انتظار می‌رود که ۷۰ درصد از آب مورد نیاز خود در زمینه کشاورزی را تا سال ۲۰۴۰ بر اساس استفاده از فاضلاب تصفیه شده تامین کند. (کیفیت فاضلاب و استفاده مجدد از آن در آبیاری در کویت، ژانویه ۲۰۰۵، برگرفته از سایتcom.elsevier.www )
از موارد عمومی ممکن برای استفاده مجدد از آب عبارتند از : آبیاری کشاورزی، استفاده صنعتی، استفاده شهری غیر شرب، استفاده از آب خاکستری۱ و. .. استفاده مجدد از آب وقتی مفید می‌باشد که فراهمی آب تازه محدود باشد یا تامین آن دارای بهای زیادی باشد. از آنجایی که استفاده مجدد از آب، اجازه حفاظت از منابع آب با بالاترین کیفیت را برای استفاده شرب و استفاده‌های دیگر ( که به کیفیت آب آشامیدنی نیاز دارند ) را می‌دهد، به میزان زیادی مورد توجه مدیران منابع آب و عموم به عنوان راهی برای حفظ یک منبع محدود و بسیار ارزشمند می‌باشد.
( water reuse یا استفاده مجدد از آب ،واشنگتن، ۱۹۹۱، برگرفته از سایت google )

تصفیه فاضلاب
تصفیه فاضلاب امکان بهره برداری از پساب را بدون آنکه از لحاظ بهداشتی و زیست محیطی نگرانی وجود داشته باشد، فراهم می‌آورد و آبیاری موثرترین و بهترین فرم مصرف فاضلاب به حساب می‌آید. برای آنکه بتوان از پساب مجدداً استفاده نمود فاضلاب باید طی مراحلی مورد تصفیه قرار گیرد. تصفیه خانه فاضلاب باید به گونه ای طراحی شود که پساب حاصل از لحاظ میکروبیولوژی، شیمیایی و فیزیکی مطابق استاندارد‌های موجود باشد. از سوی دیگر از نظر بهره‌برداری و تعمیر و نگهداری دارای کمترین هزینه اولیه و جاری باشد. بسیاری از کشورهای در حال توسعه، تصفیه مقدماتی را به دو علت ترجیح می‌دهند اول از لحاظ هزینه و دوم سختی طراحی و اجرای سیستم‌های پیچیده تصفیه فاضلاب. لذا در بسیاری از نقاط دنیا، بجای تصفیه پیشرفته، به تصفیه مقدماتی اکتفا نموده‌اند. با این وجود برخی مواقع ناچار به تصفیه پیشرفته فاضلاب هستند.

برنامه ریزی آبیاری با پساب فاضلاب:
برنامه ریزی عمومی: سیاست دولت‌ها در مورد استفاده از پساب فاضلاب در کشاورزی مبنی بر اخذ تصمیمات موثر و به کنترل در آوردن محل و محصولات تحت آبیاری با فاضلاب تصفیه شده است. تصمیم گیری برای استفاده نامحدود از پساب‌ها توسط کشاورزان و همچنین استفاده از پساب جهت آبیاری پارکها و مناطق شهری، مستلزم اتخاذ تدابیر و اثرات سوء زیست محیطی خواهد بود.
مناسب‌ترین شرایط از لحاظ بهداشتی و زیست محیطی وقتی فراهم می‌شود که استفاده از پساب‌ها در مناطق مشخص و محدودی که از دسترس عموم دور باشد صورت گیرد و حتی این گونه آب آبیاری در اختیار کشاورزان معمولی نیز قرار نگیرد.

اطلاعات پایه ای مورد نیاز، در هنگام اجرای پروژه‌های استفاده از فاضلاب جهت آبیاری :
۱- نقشه‌های توپوگرافی
۲- نقشه خاکهای کشاورزی
۳- عکس‌های هوایی
۴- نقشه و گزارشات زمین شناسی
۵- گزارشات آب زیر زمینی و مشخصات چاهها
۶- مشخصات حفاری و نتایج آزمایشات خاک
۷- سایر اطلاعات مربوط به خاک و داده‌های پیزومتری ۱
برخی از فاکتورها نسبت به سایر عوامل از برجستگی بیشتری برخوردارند مثل ارزش و موقعیت زمین، عوامل اجتماعی شرایط خاک و آب زیر زمینی.
خصوصیات پروفیل خاک در لایه‌های محدوده زمین‌های خاص قابل بررسی، در انتخاب محل مناسب جهت آبیاری با پساب و همچنین نحوه کاربرد آب بسیار اهمیت دارد. از جمله خصوصیات مهم خاک از نقطه نظر کاربرد فاضلابها در آبیاری و تولید محصولات کشاورزی و باغبانی عبارتند از: پارامترهای فیزیکی خاک نظیر: بافت خاک (دانه بندی خاک، حد روانی و خمیری ۲ ) نفوذ پذیری خاک، ظرفیت نگهداری آب در خاک، PH، شوری و ترکیبات شیمیایی خاک.
استفاده از این آب در فضای سبز شهری مزیت‌ها و معایب مخصوص به خودش را دارد و همان طور که می‌تواند مفید باشد و باعث حفظ و نگهداری و چرخش مواد مغذی گردد می‌تواند مشکلاتی را نیز به همراه داشته باشد. همان طور که دولت‌ها می‌توانند از استفاده دوباره از آب فاضلاب سود ببرند و آبهای اضافی تازه را ذخیره کنند، باید برای تصفیه آب فاضلاب هزینه زیادی را صرف کنند.
استفاده از آب فاضلاب برای مدت طولانی مهم ترین بحثی است که امروزه مورد توجه می‌باشد. دو نکته در این مورد باید مورد توجه قرار گیرد:۱-مشکلات بالقوه ایجاد شده در اثر افزایش سدیم و شوری ۲- مواد مغذی اضافی یا عدم تعادل در مواد غذایی
شوری خاک می‌تواند نتیجه عوامل مختلفی مثل نوع خاک ،مدیریت ،شوری آب مورد استفاده برای آبیاری و عمق سفره آب مورد استفاده باشد. در این میان خاک رس بیشترین استعداد را برای تراکم نمک و سدیم در خود دارد و همچنین سفره آبهای کم عمقی که جهت آبیاری استفاده می‌شود باعث افزایش شوری در قلمرو ریشه می‌شوند بنابراین بیشترین شوری در محلی اتفاق می‌افتد که :
۱- آبیاری با آبهایی که در عمق کم قرار دارند انجام می‌شود.
۲- میزان رس خاک بالا است.
۳- زهکشی خاک کم وخاک فشرده است که تمام مشکلات یاد شده به کمک مدیریت صحیح می‌تواند اصلاح گردد.
از جمله مواردی که می‌توان برای بهبود عملکرد در هنگام آبیاری با آب فاضلاب معرفی کرد عبارتند از :
۱- مانیتور ۱ کامل آب و خاک در هنگام اجرای پروژه
۲- تصفیه کافی آب و زهکشی مناسب خاک جهت برطرف کردن سدیم و نمک اضافی اطراف ریشه
۳- اصلاح کردن مواد غذایی اضافی و جا به جا کردن سدیم با مواد قابل تعویض
۴- آبیاری مفید که بستگی به میزان تبخیر و تعرق و تجهیزات تصفیه آب دارد.
۵- استفاده از سر لوله‌های نازک ( نازل ) برای کاهش خسارت به برگ درختان و بوته‌ها
۶- استفاده چرخشی از آب متداول و پسامند تصفیه شده
۷- کاهش نیتروژن و فسفر اضافی برای بهبود کیفیت آب
۸- استفاده از گیاهانی که بهتر می‌توانند با شرایط، خود را تطبیق دهند.

پارامترهای مهم کیفیت فاضلاب مورد استفاده در کشاورزی :
کلید آبیاری سالم، کیفیت آب می‌باشد. استانداردهای بسیار متعددی توسط موسسات مختلف برای کنترل کیفیت آب آبیاری تنظیم شده اند. به طور کلی پارامترهای مهم در کیفیت فاضلاب به ۲ دسته تقسیم می‌شوند:
۱- پارامترهای بهداشتی
۲- پارامترهای مهم از لحاظ تاثیر بر گیاهان

۱- پارامترهای بهداشتی :
الف) مواد آلی شیمیایی : آب‌ها عمدتاً ۹/۹۹ درصد از فاضلاب را تشکیل می‌دهند و ۱/۰ درصد باقی مانده مواد خارجی است که شامل مواد آلی و معدنی معلق یا محلول در فاضلاب می‌باشد. از جمله مواد آلی موجود در فاضلاب می‌توان کربوهیدراتها، گیلنین‌ها، چربیها یا قلیاها، پاک کننده‌های صنعتی، پروتئین‌ها و محصولات حاصل از تجزیه آنها و نیز سایر ترکیبات شیمیایی آلی طبیعی و مصنوعی حاصل از فرآیندهای صنعتی را نام برد.
ب) ارگانیسم‌های بیماریزا:
ارگانیسم‌های بیماریزا بزرگترین نقش را در ارتباط با کیفیت بهداشتی آب آبیاری دارند.
این ارگانیسم‌ها را می‌توان به دو دسته تقسیم نمود :
الف) ارگانیسم‌های شاخص مانند کلیفرم‌ها و کلیفرم‌های مدفوعی، باکتریهای انگلی و غیر متحرک مدفوع و باکتری کلاستریدیوم
ب) پاتوژن‌ها مانند : سالمونلا، روده ویش، نماتودهای روده ای و. ..

۲- پارامترهای مهم از لحاظ تاثیر بر روی گیاهان :
الف) غلظت کل نمک
ب) EC 1
ج) نسبت جذب سدیم
د) یونهای سمی مانند Br، Cl، Na ( برم، کلر و سدیم )
ه) عناصر کمیاب و فلزات

غلظت کل نمک :
غلظت نمک‌ها یکی از مهمترین پارامترهای تشخیص کیفیت آب کشاورزی است. نمک‌های محلول در آب با شوری خاک در ارتباط است و بر این اساس رشد گیاه، عملکرد و کیفیت محصولات از کل نمک‌های محلول در آب اثر می‌پذیرد. به عنوان واحد اندازه گیری غلظت نمک از ppm استفاده می‌شود.

هدایت الکتریکی (EC ) :
برای نشان دادن یونها‌ی موجود در آب از هدایت الکتریکی استفاده می‌شود. هدایت الکتریکی مستقیماً با مجموع آنیون‌ها یا کاتیون‌های حاصل از تجزیه مواد شیمیایی مرتبط است و در حالت عمومی با کل نمک‌ها مرتبط می‌باشد.

نسبت جذب سدیم ( SRR ) :
سدیم به علت تاثیراتش روی خاک، یکی از بی‌مانندترین کاتیون‌هاست. سدیم تبادلی وقتی که بالاتر از حد معین آستانه آن نسبت به غلظت کل نمک خاک باشد، می‌تواند خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، خصوصاً ساختمان آن را تغییر دهد.مطمئن ترین شاخص تعیین میزان تاثیر آب آبیاری بر افزایش سدیم تبادلی خاک، پارامتر نسبت جذب سدیم SAR است که به صورت زیر تعریف می‌شود.
SAR =

سمیت عناصر:
_ سمیت عناصر ویژه :
سمیت عناصر ویژه حتی در صورت پایین بودن شوری نیز امکان وقوع دارد. اجزاء سمی قابل توجه عبارتند از Na، Cl و B
_ سدیم: :سدیم علاوه بر تاثیر بر فیزیک خاک از نظر مسمومیت نیز حائز اهمیت است. سدیم همراه با آب، جذب گیاه شده و همین طور که آب در اثر تعرق از برگها خارج می‌شود، بر غلظت سدیم موجود در برگ نیز افزوده خواهد شد. سوختگی برگ و ایجاد بافتهای مرده در حاشیه برگ از علائم بارز مسمومیت به شمار می‌رود.
_ کلرید : بیشترین مسمومیتی که از طریق آب آبیاری ایجاد می‌شود، ناشی از وجود یون کلرید در آن می‌باشد. یون کلرید در سطح ذرات خاک جذب نمی‌شود ولی با رطوبت به خاک منتقل و پس از جذب از طریق ریشه مانند سدیم، در برگها تجمع می‌نماید. علائم مسمومیت کلر از نوک برگ به صورت سوختن شروع و به تدریج به عقب سرایت می‌نمایند.
_ بر: یکی از عناصر اصلی رشد گیاه و به میزان نسبتاً کم مورد نیاز گیاه می‌باشد .ولی هر گاه میزان این عنصر زیاد باشد در گیاه مسمومیت ایجاد خواهد شد.

سمیت عناصر جزئی :
پساب فاضلاب شهری، احتمالاً در خود تعدادی از عناصر سمی شامل فلزات سنگین را در بر دارد و علت آن وجود تعدادی از کارگاههای کوچک رسمی و غیر رسمی در مناطق شهری ست. برخی از این عناصر در فرآیند تصفیه حذف می‌شوند ولی برخی دیگر پایداری بیشتری دارند و می‌توانند مشکلات مسمومیت را به وجود آورند. حد آستانه سطح عناصر کمیاب برای تولید محصول در جدول ( ۱ ) نشان داده شده است.
مراحل قراردادی تصفیه فاضلاب :
شامل عملیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی است که منجر به حذف محلول‌ها و مواد آلی و بعضی از مواد مغذی از فاضلاب می‌گردد که شامل تصفیه اولیه، تصفیه ثانویه یا پیشرفته می‌باشد. در برخی از کشورها گند زدایی جهت حذف پاتوژن‌ها به عنوان آخرین مرحله تصفیه تعقیب می‌شود.

عملیات اولیه :
هدف از عملیات مرحله اول خارج ساختن ترکیبات جامد آلی یا غیر آلی از طریق رسوب دادن آنها و نیز کف گیری نمودن موادی است که در سطح آب شناور می‌باشد.

تصفیه ثانویه :
شامل فرآیند کند، حجم نسبتاً کوچک واکنش دهنده‌ها ( دریاچه تثبیت، دریاچه هوادهی ) فرآیند تند با غلظت بالای میکروارگانیسم‌ها سنجیده می‌گردد. ( لجن فعال، صافی چکنده، تماس دهنده بیولوژیکی دوار )

گندزدایی :
پس از ته نشین شدن فاضلاب در استخر ته نشینی نهایی و پیش ازوارد نمودن آن به منبع‌های طبیعی آب، فاضلاب باید گندزدایی شود. متداول ترین روش گندزدایی استفاده از کلر است، کلر نخست با آب مخلوط شده و سپس آب کلر به نسبت کافی به فاضلاب اضافه می‌شود. از دیگر روشهای گندزدایی ازون زنی و پرتوافشانی می‌باشد که این دو روش در عمل قابل اجرا نمی باشد. اثرات کلرزنی و دیگر روش‌ها بستگی به PH ، زمان تماس مواد آلی و درجه حرارت پساب دارد.

تصفیه طبیعی :
تصفیه بیولوژیکی طبیعی ضمن آنکه توانایی ساختار فاضلاب (فاضلاب شهری) را دارد، دارای کمترین هزینه ساخت و نگهداری و کمترین عملیات بهره برداری و نگهداری ست. همچنین اگر دو روش فرآیند کند طبیعی، با فرآیند تند مصنوعی مقایسه شود، تصفیه طبیعی به شرط آنکه خوب طراحی شده و بیش از ظرفیت، بار حجمی به آن تحمیل نشود، از لحاظ دفع پاتوژن‌ها و دیگر پارامترهای منفی فاضلاب موثر و با تداوم بیشتری ست. مشهورترین روشهای تصفیه طبیعی عبارتند از برکه‌های تثبیت و روش پخش در روی زمین، و لایه مغزی ۱٫

برکه‌های تثبیت:
در برکه‌های تثبیت بسته به غلظت مواد آلی و کیفیت پساب، ممکن است کلیه فرآیندها در داخل یک واحد یا مجموعه ای از واحدها صورت پذیرد.
اگر تنها یک مرحله از تصفیه مورد استفاده قرار گیرد، برکه به صورت بی‌هوازی یا اختیاری خواهد بود.
به هر صورت بعد از برکه بی هوازی در اکثر موارد استفاده از برکه ثانویه جهت انجام تصفیه بیولوژیکی هوازی ضروری می‌باشد.

برکه‌های تثبیت بی هوازی:
برکه‌های بی هوازی در شرایطی که ۱ BOD بالاست، بسیار مفید می‌باشند، معمولاً در زنجیره برکه‌ها یک برکه بی هوازی کافی ست برکه‌های بی هوازی بر اساس بار حجمی فاضلاب طراحی می‌شوند.
مواد موجود در پساب خام همچون توده‌های زیستی در برکه‌های غیرهوازی مرحله اول رسوب نموده که این کار در عملیات لجن روبی موقعیکه حوضچه تا نیمه پر است صورت می‌گیرد.
این عملیات اغلب دو سال بعد از اجرای طرح تصفیه پساب شهری لازم می‌شود. پساب برکه بی هوازی تقریباً به برکه دو زیستی منتقل می‌گردد.

تصفیه در برکه دوزیستی (اختیاری) :
یک برکه دوزیستی دارای عمق کمتر و سطح بزرگتر نسبت به برکه بی هوازی با همان حجم می‌باشد. در طراحی برکه دوزیستی سعی بر حفظ یک لایه هوازی در بالای لایه بی هوازی می‌گردد. شرایط هوازی در لایه بالایی توسط اکسیژن محلول ایجاد می‌شود که این اکسیژن محلول در نتیجه فتوسنتز ناشی از انتشار تابش خورشید و جمعیت جلبکی در برکه تولید می‌گردد. باکتریهای هوازی و دوزیستی در لایه‌های میانی و بالایی، مواد آلی معلق و کلوئیدی را متابولیسم نموده و اکسیژن محلول را به مصرف می‌رسانند در نتیجه این متابولیسم CO2 تولید شده که به مواد درون سلولی جلبک تبدیل می‌شود. باکتریهای دوزیست همچنین اکسیژن ترکیبی موجود در نیتراتها و سولفاتها را در مواقعی که اکسیژن آزاد تمام شود مورد مصرف قرار می‌دهد.

برکه‌های تکمیلی:
عمدتاً جهت کاهش عوامل بیماریزا به کار می‌رود و حذف درصد بالایی از باکتریهای مدفوعی، ویروس‌ها و پروتوزوئرها. برکه‌های تکمیلی می‌توانند همچنین برخی از جلبک‌ها و مواد مغذی را نیز حذف کنند. حذف باکتریها در برکه‌های تکمیلی به دلیل مرگ و میر، ته نشینی، فقدان غذا و مواد مغذی، تابش اشعه فرابنفش خورشید، درجه حرارت، PH بالا، صیادان، سموم آنتی بیوتیکی است که توسط برخی از موجودات، آزاد می‌شوند و این برکه‌ها تنها باید جهت ارتقاء کیفیت پساب حاصل از برکه‌های دوزیست یا برکه‌های تکمیلی دیگر (یا از سایر انواع واحدهای تصفیه) مورد استفاده قرار گیرند.

وضعیت قرار گرفتن سیستم‌های برکه:
برکه‌های بی هوازی، دوزیست و تکمیلی اغلب بطور سری مورد استفاده قرار می‌گیرند. هر مرحله در یک سری می‌تواند به دو یا چند برکه بطور موازی تقسیم شود. برکه‌های بی هوازی قبل از برکه‌های دوزیست بدنبال یک یا چند برکه تکمیلی در جایی که ایجاد پساب با کیفیت بالا ضرورت داشته باشد، بخصوص با توجه به وجود موجودات بیماری زا مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تصفیه روزمینی فاضلاب:
در این روش فاضلاب به آرامی از دامنه‌های پرشیب اراضی مرتعی به طرف خاکهای پائین دست غیر کانال‌های موجود در پائین ترین قسمت زمین جمع آوری شود. وجود پوشش گیاهی مقاوم به جریان آب در سیستم، لازم و ضروری‌ست، در این شیوه تصفیه برای انجام واکنش در خاک و حفظ پوشش، لازم است زمین بصورت تناوب در حال بهره برداری و استراحت باشد. برای رعایت این تناوب کل اراضی مورد استفاده را معمولاً به قطعات یا کرتهای کوچکی تقسیم می‌کنند. اگر چه از پالایش روزمینی بطور گسترده در کشورهایی مثل استرالیا، انگلیس و. .. برای تصفیه پیشرفته پسابهای ثانویه استفاده می‌شود ولی در نقاطی مثل کراچی پاکستان برای تصفیه پساب‌های اولیه یا خام استفاده می‌شود.

روش لایه مغذی:
این روش همان روش رشد گیاهان هیدروپونیک است، که در آن گیاهان روی سطوح تراوش پذیری که لایه نازکی از پساب بطور پیوسته روی آن جریان دارد ریشه می‌کنند. تولید و گسترش ریشه در سطوح تراوش پذیر زیاد است و در سطوح بزر‌گ مواد محبوس و انباشته میشوند. همراه با رشد اندامهای هوایی و یا با سایه انداختن این اندامها از رشد جلبک‌ها کاسته می‌شود. حال آنکه سیستم حجیم و انبوه ریشه و نیز مواد تجمع یافته در اطراف آن بعنوان فیلتری زنده عمل می‌کند.

تصفیه به روش میکروفیلتر:
تصفیه با روش MF روش تقریباً جدیدی در تصفیه پسماند می‌باشد که آزمایشات نشان داده که این روش از بین بردن و جابجا کردن ناخالصی‌های فاضلاب بسیار موفق عمل کرده و کیفیت فاضلاب را به وضوح افزایش می‌دهد. این سیستم شامل فیبرهای پوک و میکروپورزهای غشایی ست (خلل و فرج) فیبرهای پوک با قطر نزدیک به ۵/۰ میلیمتر و خلل و فرج‌هایی با سایز قراردادی ۲/۰ میلیمتر که در یک دسته کپسوله شده اند و مدل فیلتر را شکل می‌دهند. هر مدل یک قسمت غشایی دارد با مساحت ۱۵ مترمربع، ابتدا آب پس از عبور از یک صافی درشت به تانک آرامش رسانده می‌شود. از تانک آرامش جریان با یک فشار تامین شده به مقدار ۸/۱ بار از اطراف غشا (پوسته مدل) عبور کرده و به قسمت مرکزی (قسمت حفرات) می‌رود و در آنجا تصفیه می‌شود. غشاها بطور متناوب شسته می‌شوند تا آلودگی‌ها از اطراف فیبرها خارج شوند. در هنگام شستشو ابتدا آلودگی‌ها بطور متناوب از سطح و با فشار ۶ بار که از داخل فیبرها وارد می‌شود به بیرون رانده می‌شوند. سپس آلودگی با جریان قوی آب شسته می‌شود. شستشو از عقب انجام شده و بطور اتوماتیک با برنامه زمان بندی شده کنترل می‌شود.

بررسی کیفیت پسماند تصفیه شده توسط سیستم MF :
معیارهای ارزیابی کیفیت فاضلاب برای استفاده در آبیاری بسیار متفاوتند ولی به طور عمده به یک سری پارامترهای خاص وابسته می‌باشند. که این پارامترها را در سیستم MF مورد بررسی قرار می‌دهیم.
۱- کدورت یا درجه تیرگی آب
۲- سدیم
۳- مقدار SAR و ESP
4- یون کلسیم و منیزیم
۵- اسیدیته
۶- EC
7- کربنات و بی کربنات
۸- بر
۹- فلزات سنگین
۱۰- پارامترهای بیولوژیکی

۱- کدورت یادرجه تیرگی آب:
سیستم MF در جابجا کردن ۲۰ تا ۶۰% کدورت پسماند موفق عمل کرده است. متوسط درجه کدورت آب فیلتر شده توسط  MF15/3 1 FTU می‌باشد.

۲- سدیم :
سدیم از بیشترین، اصلی ترین و مشکل سازترین اجزاء آب آبیاری می‌باشد. آبی می‌تواند برای آبیاری مورد استفاده قرار گیرد که غلظت سدیم آن کمتر از (PPM184) باشد. غلظت بیش از حد سدیم باعث ایجاد مشکلاتی در فیزیک خاک می‌شود. نمک‌های سدیم، جذب آب توسط ریشه‌های گیاهان را کاهش میدهند. غلظت سدیم در پسماند فیلتر شده با روش MF حدود PPM 155 است و از حد ماکزیمم فراتر نیست.

۳-مقدار SAR و ESP :
مقدار SAR نسبت به غلظت یون سدیم، کلسیم و منیزیم می‌باشد. مقدار SAR استاندارد برای آبیاری زیر ۱۳ و مقدار ESP استاندارد زیر ۱۵ می‌باشد.  SAR در پسماند فیلتر شده با سیستم MF حدود ۵۵/۴ و مقدار ESP حدود ۱۷/۵ میباشد.  مقدار بالای ESP به معنای غلظت بالای یون سدیم می‌باشد و این غلظت بالا منجر به دیسپرسه شدن (از هم پاشیدگی) ذرات خاک بوسیله جایگزینی سدیم بجای یون ca و mg در کمپکس تبادلی خاک است.

۴-یون کلسیم و منیزیم :
پون ca و mg هر دو با خاکدانه سازی و شکنندگی خاک در ارتباطند، اما هر دوی آنها از عناصر ضروری مورد نیاز گیاه نیز هستند. غلظت بالای ca و mg در آب آبیاری می‌تواند باعث افزایش PH خاک شود و همچنین کاهش فسفر قابل جذب آبی که مقدار غلظت mg و ca در آن بیش از meg/10lit باشد نمی تواند در کشاورزی مورد استفاده قرار گیرد. غلظت meg/lit 6 نیز می‌تواند باعث کاهش فسفات و افزایش رسوب در لوله‌های آبیاری شود. غلظت ca و mg در آب فیلتر شده توسط سیستم MF بیش از حدی نیست که باعث افزایش مشکلات آبیاری شود.

۵-اسیدیته PH :
آب‌های اسیدی یا قلیایی می‌توانند اثرات مخرب بر رشد گیاه داشته باشند پسماند تیمار شده توسط MF دارای ۶۶/۶= PH می‌باشد. آبی با این PH انتظار نمی‌رود که باعث مشکلی در اهداف آبیاری شود.
۶-EC :
آب تیمار شده توسط MF دارای cm/میلی موز ۲۴/۱ = E می‌باشد. این نشانگر مقدار EC پائین آب تیمار شده را نشان می‌دهد.

۷-کربنات و بی کربنات :
مقدار بالای کربنات می‌تواند باعث جابه جایی Ca و Mg از کمپلکس تبادل خاک رسی شده و باعث ایجاد خاک قلیایی شوند.  RSC شاخصی است برای اندازه گیری خطر کربنات و بی کربنات. زمانی که مقدار RSC در آبی بیش از ۵/۲ باشد آن آب مناسب آبیاری نیست. مقدار RSC در پسامند MF کمتر از عدد یک است.

۸- بر:
یکی از عناصر حیاتی برای تغذیه گیاهان است ولی مقدار زیادی از آن می‌تواند باعث ایجاد سمیت در گیاهان شود. زمانی که غلظت بر بین ppm 1-3/0 باشد مناسب برای گیاهان حساس مثل سیب و مرکبات است. غلظت بر بین ppm 2-1 مناسب برای گیاهان با تحمل متوسط مثل سیب زمینی و زیتون می‌باشد و رنج بین ppm 4-2 مناسب برای گیاهان با تحمل بالاست مثل خرما و هویج. غلظت در پسامندی که توسط واحد MF تصفیه شده و مورد آزمایش قرار گرفت کمتر از ۳/۰ است.

۹- فلزات سنگین :
این گروه از فلزات سمی هستند و اگر توسط گیاه یا انسان جذب شوند برای سلامتی خطرناکند. آنها باعث بازماندن رشد گیاه شده و آنها را برای مصرف انسان نامناسب می‌سازند زمانی که ترکیب ساختاری آب فیلتر شده توسط MF با استاندارد‌های فائو، کانادا و نیجریه مقایسه شد، معلوم شد آب فیلتر شده از نظر مناسب بودن برای آبیاری در این شاخصه دارای حد متوسط است.

۱۰-پارامترهای بیولوژیکی :
آلودگی‌های میکروبیولوژیکی و مواد آلی که در فاضلاب موجودند می‌توانند باعث ایجاد اثرات زیان آور بر سلامت انسان شوند. سیستم MF از این نظر موفق عمل کرده است.
آمار نشانگر این است که در سیستم MF در پائین آوردن مقدار BOD، ۱ COD حجم نهایی باکتریها و باکتریهای کالیفرم مدفوعی موفق بوده است.
(کیفیت فاضلاب و استفاده مجدد از آن در آبیاری در کویت، ژانویه ۲۰۰۵، برگرفته از سایت www.elsevier.com )

پاورقی:

۱- آب خاکستری یا grey water، پسامندی است که از آب مصرفی در حمام‌ها و آشپزخانه‌ها و. .. حاصل می‌شود و حاوی فضولات نیست.
۲- پیزومتر وسیله ایست برای اندازه گیری پتانسیل آب در خاک( اندازه گیری پتانسیل فشاری خاک )
۳- حد سیلان یا حد روانی liquid limit (ll ) مقداری از رطوبت در خاک است که در رطوبتهای بالاتر از آن خاک به صورت مایع و رطوبتهای کمتر از این حد به صورت خمیر است. حد خمیری plastic limit ( pl ) مقداری از رطوبت خاک که در رطوبتهای کمتر از آن خاک از حالت خمیری یا پلاستیکی خارج شده و به حالت نیمه جامدوشکننده وارد می‌شود.
برای استفاده از آب فاضلاب جهت آبیاری فضای سبز و باغات میوه در شهر احتیاج به اطلاعات کافی و مناسب است که قبل از هر چیز باید آن را بدست آورد.
۴- کنترل کردن
۵- هدایت الکتریکی:آب خالص‌هادی ضعیفی برای جریان برق است اگردارای یون باشد،آب یونیزه شده و جریان را از خود عبور می‌دهد. بنابراین با اندازه گیری هدایت الکتریکی آن را به نمک‌های موجود در آن ربط می‌دهیم. واحد EC عکس واحد مقاومت است. ohm=mho برای آبهایی باشوری زیاد ازواحدmmho(میلی موز)وشوری کم ازواحد Mmho(میکروموز)استفاده میکنیم.
۶- لایه مغزی یک روش خوبی است که اخیراً جهت گیاهان هیدروپونیک توسعه پیدا کرده است.
۷- Biochemical oxygen Demand : BOD نشان دهنده درجه آلودگی فاضلاب است. عبارت است از مقدار میلیگرم اکسیژن که لازم است تا در ۵ روز نخست، باکتریهای هوازی، مواد آلی موجود در یک لیتر فاضلاب را در گرمای ۲۰ درجه سانتی گراد اکسید نمایند.
۸- (Formazin Turbidity unit) FTU : واحد درجه بندی کدورت آب میباشد که این درجه بندی و اندازه گیری کدورت بر اساس مقدار فرمازین میباشد. فرمازین سوسپانسیون است که از پلیمرنده شدن هگزامتیلن با هیدرازین سولفات بدست می‌آید.
۹- Chemical   Oxygen  Demand : از روش‌های تعیین درجه آلودگی فاضلاب است. در این روش برای اکسیداسیون مواد آلی و مواد اکسید پذیر که در فاضلاب یافت می‌شوند از اکسید کننده‌های قوی مانند پتاسیم یا دی کرومات پتاسیم استفاده می‌شود.
رضا موسوی فرد کارشناس سازمان پارکها و فضای سبز شهرداری کرج
zendegionline.ir